Choroba refluksowa jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych w krajach rozwiniętych. Najczęściej występującą formą jest refluks żołądkowo-przełykowy i polega na zarzucaniu treści z żołądka do przełyku, co objawia się zgagą, bólem i pieczeniem w nadbrzuszu, kwaśnym odbijaniem, a czasami bólem podczas przełykania.
Objawy nasilają się 0,5-2 godziny po spożytym posiłku oraz w pozycji schylonej i leżącej. Za przyczynę uznaje się wadliwą pracę dolnego zwieracza przełyku, który stanowi przegrodę pomiędzy przełykiem a 
żołądkiem. Mogą to być zaburzenia motoryczne lub wynikające z obniżonego ciśnienia w jego obrębie. Czynnikami ryzyka refluksu, na które mamy wpływ jest otyłość i palenie papierosów.
Refluks żołądkowo-przełykowy stanowi również częstą dolegliwość w okresie ciąży. Leczenie składa się z 3 nieodłącznych części: farmakologicznej (ustalanej indywidualnie przez lekarza), zachowawczej (modyfikacja stylu życia) oraz żywieniowej.
Modyfikacje stylu życia, które mogą zmniejszać objawy
Objawy refluksu nasilają się podczas schylania oraz leżenia, dlatego w szczególności bezpośrednio po jedzeniu oraz zazwyczaj do 1,5h po należy unikać tych czynności. U niektórych osób opróżnianie żołądka przebiega tak wolno, że kolację mogą zjeść najpóźniej 4 godziny przed snem. Nawet zachowując odpowiedni odstęp czasowy pomiędzy ostatnim posiłkiem a snem, osoby z refluksem nie powinny spać na płasko, lecz kłaść głowę na dość wysokiej poduszce, co zapobiega cofaniu się treści z żołądka do przełyku.
Dodatkowym czynnikiem nasilającym objawy u niektórych osób jest noszenie obcisłej odzieży, szczególnie chodzi o spodnie z wysokim stanem, które uciskają okolice brzucha. Jedną z częstych przyczyn refluksu jest nadmierna masa ciała, ponieważ zwiększa się wtedy ciśnienie w jamie brzusznej. Często jedynie powrót masy ciała do prawidłowej pozwala na uwolnienie się od objawów.
Czynnikiem pogarszającym przebieg choroby jest palenie tytoniu – długotrwale obniża napięcie dolnego zwieracza przełyku, co może sprzyjać wystąpieniu objawów. Dodatkowo palenie zmniejsza wydzielanie śliny, która oczyszcza przełyk z kwaśnej zawartości, a więc może zwiększać uszkodzenia nabłonka przełyku.
Ostatnim omawianym czynnikiem jest stres – często obwiniany o powstawanie wrzodów żołądka, jednak można mu przypisać dużo dłuższą listę zdrowotnych „antyzasług”, w tym nasilanie objawów choroby refluksowej.
Jakie zmiany wprowadzić w żywieniu?
Przede wszystkim posiłki powinny być małe objętościowo, lecz spożywane regularnie i często, 5-6 razy dziennie. Posiłki obfite rozciągają żołądek, co powoduje jednoczesne osłabienie dolnego zwieracza przełyku. Dolegliwości największe są w pozycji leżącej, dlatego kolacja powinna być jedzona co najmniej 3-4 godziny przed snem. Medyczna nazwa zalecanego sposobu żywienia to „ dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego”.
Chodzi o to, by ograniczać produkty m.in. zwiększające ilość kwasu wydzielanego do żołądka w celu strawienia pokarmu. Dodatkowo modyfikuje się dietę pod kątem regulacji stymulacji receptorów przełykowych, opróżniania żołądka i ciśnienia dolnego zwieracza przełyku. Biorąc pod uwagę te wszystkie parametry produkty, które m.in. należy wykluczyć to przede wszystkim soki z owoców cytrusowych, sok pomidorowy, ostre przyprawy i warzywa cebulowe – mogą nasilać ból.
Dodatkowo częstość epizodów zarzucania treści pokarmowej może zwiększać alkohol, kawa, czekolada, napoje gazowane. Jest też wiele innych grup produktów, które modyfikujemy w przebiegu leczenia, jednak są one dobierane indywidualnie według tolerancji pacjenta i uwzględniając choroby współistniejące.
Możliwe skutki nieleczonego przewlekłego refluksu
Często choroba refluksowa jest bagatelizowana przez pacjentów, zgaga po posiłku, czasami ból i zarzucanie treści pokarmowej do przełyku w trakcie łagodnego przebiegu choroby nie wydaje się specjalnie groźne. Jest jednak inaczej, wskutek zarzucania kwaśnej treści pokarmowej do przełyku uszkadzana jest jego błona śluzowa – niedostosowana do kwaśnego środowiska jakie panuje w żołądku.
W długotrwałym przebiegu zostaje ona przebudowana – zwiększa się ilość komórek walcowatych, charakterystycznych dla żołądka. Tworzą się nadżerki, stan zapalny, może dojść do zwężenia przełyku. U około 10% chorych występuje tzw. Przełyk Barretta, który jest stanem przedrakowym, wymagającym ciągłej kontrolo endoskopowej z badaniem histopatologicznym. W 0,5% przypadków rocznie zmiany te przekształcają się w raka przełyku.
Choroba refluksowa i odpowiednia dieta – podsumowanie
W przebiegu leczenia choroby refleksowej przełyku powinny być uwzględnione 3 aspekty:
- leczenie farmakologiczne,
- modyfikacje stylu życia,
- odpowiednia dieta.
Indywidualnie dobrana dieta, uzupełniona o leki, zmniejsza częstość lub zupełnie eliminuje epizody zarzucania treści z żołądka do przełyku, uwalniając od przykrych objawów. Powinna być stosowana przez cały okres trwania choroby, a szczególnie podczas zaostrzeń. Zmniejszy to ryzyko powstania wielu groźnych powikłań.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o żywieniu w tej chorobie oraz mieć indywidualnie ustawiony plan żywieniowy w celu maksymalizacji efektów leczenia, zachęcam do zapoznania się z ofertą diet i zapraszam na konsultacje!